O Derek Vinyard (Edward Norton) είναι ένας σκληροπυρηνικός νεοναζί ο οποίος μετά την δολοφονία ενός έγχρωμου ακριβώς έξω από το σπίτι του, καταλήγει στην φυλακή. Όσο εκείνος είναι μέσα, η παρέα του έξω συνεχίζει να συσπειρώνεται και να προσηλυτίζει μέρα με την μέρα ολοένα και περισσότερους άμυαλους νεαρούς που ονειρεύονται Αρίες Φυλές και μια 'καθαρή' από μετανάστες, πατρίδα. Ανάλογη πορεία μοιάζει να ακολουθεί και ο μικρός αδελφός του Derek, ο Danny (Edward Furlong) ο οποίος δίνει δείγματα καλού, δυνατού μυαλού, που όμως μπορεί εύκολα να παρασυρθεί λόγω ηλικίας. Για τον Danny ο μεγάλος του αδελφός είναι κάτι σαν Θεός. Τον σέβεται, τον αγαπά, τον υπακούει. 'Οταν έρθει η στιγμή να βγει ο Derek από την φυλακή, ο Danny θα δει έναν αναγεννημένο και συνειδητοποιημένο άνδρα, που μοιάζει να μην έχει καμία σχέση με τον θερμόαιμο αδελφό του. Σε μια εξιστόρηση των γεγονότων που έλαβαν χώρο μέσα στην φυλακή, ο Derek θα του εξηγήσει πως ήρθε μούρη με μούρη με την πικρή αλήθεια αυτού του κόσμου. Ο πάλαι ποτέ αρχηγός της αριοφυλετικής συμμορίας θα προσπαθήσει να αποτρέψει τον αδελφό του από το να ακολουθήσει την δική του πορεία, όμως θα προλάβει ή είναι ήδη πολύ αργά;
Ο ψιλοάγνωστος σκηνοθέτης Tony Kaye (τον ξέρετε; γιατί εγώ οχι) έχασε την κινηματογραφική του 'παρθενιά' είτε το πιστεύετε, είτε οχι με αυτή ακριβώς την ταινία. Κάποιος θα περίμενε από το αποτέλεσμα του "American History X", οτι τα ηνία θα είχε αναλάβει κάποιος καθόλα έμπειρος σκηνοθέτης, που αποφάσισε μια μέρα να δημιουργήσει μια από τις καλύτερες ταινίες της προ-προηγούμενης δεκαετίας. Μμμμ οχι ακριβώς. Ο Tony Kaye μοιάζει να αποτελεί ιδιάζουσα περίπτωση σκηνοθέτη/κινηματογραφιστή, εάν σκεφτεί κανείς οτι έκανε μήνυση ύψους $275 εκατομμυρίων(!) στην εταιρία παραγωγής New Line και Director's Guilt of America, επειδή δεν τον άφησαν να χρησιμοποιήσει το ψευδώνυμο..."Humpty Dumpty" ως σκηνοθέτης του "American History X". Γενικά μέχρι και σήμερα δεν έχουμε δει και κανένα άλλο εξαιρετικό δείγμα ταινίας του, αν και φαίνεται από τους ανθρώπους που έχουν ταλέντο και απλά προτιμούν να το χρησιμοποιήσουν όταν και αν θέλουν. Χμμμ...
Η αλήθεια είναι οτι από τότε που έφτιαξα το blogaki ήθελα να γράψω για την συγκεκριμένη ταινία, επειδή όμως ξέρω πως οι περισσότεροι την έχουμε δει, είπα να το αποφύγω. Να λοιπόν που η στιγμή έφτασε!
Δεν ξέρω τι απ'όλα με είχε κερδίσει πιο πολύ σε αυτή τη ταινία. Η ερμηνεία του Norton, η σκηνοθεσία, το story, ο τρόπος με τον οποίο αποδομείται ολοκληρωτικά η αυταπάτη της ανωτερότητας του πρωταγωνιστή, οι συγκρούσεις με την οικογένεια και το σταδιακό χτίσιμο του μίσους που καλλιεργείται από τον πατέρα; Ξέρω. Είναι όλα αυτά.
Καταρχάς το να πραγματευτείς ένα τόσο λεπτό και ευαίσθητο ζήτημα όπως το όλο θέμα του νεοναζισμού, είναι από μόνο του αρκετά ιντριγκαδόρικο. Αποτελεί βέβαια και μια μεγάλη παγίδα γιατί απαιτεί κατάλληλο χειρισμό και διακριτικότητα σε αυτά που πρόκειται να πεις και να δείξεις. Το "American History X" ακροβατεί διαρκώς ανάμεσα στην γραφικότητα του χαρακτηρίζει πολλές από τις εικόνες του, και στην ρεαλιστική απόδοση χαρακτήρων και καταστάσεων. Αν και ο σκηνοθέτης θα μπορούσε να υποπέσει τελικά σε μια λαϊκίζουσα εξιστόρηση των γεγονότων, εντούτοις καταφέρνει να την γλυτώσει, έχοντας ως δυνατά του χαρτιά την ωμή βία και την υπερέκθεση συναισθημάτων που όμως αποτελούν το ιδανικό ζευγάρι για μια ταινία όπως αυτή. Εξάλλου κανείς δεν είπε οτι είναι εύκολο να παρουσιάσεις ένα τέτοιο κοινωνικό φαινόμενο- που μεταξύ μας όλοι ξέρουμε οτι εξακολουθεί να υπάρχει- και να κάνεις παράλληλα τον δικό σου κοινωνικοπολιτικό σχολιασμό. Παρόλα αυτά ο Kaye έχει την τύχη να 'φιλοξενεί' στην ταινία του δυνατά ονόματα, με εκπληκτικές ερμηνείες ακόμα και από τους δευτεραγωνιστές.
Η υπόθεση περιστρέφεται γύρω από την οικογένεια Vinyard σε πρώτη φάση και μέσα από την επερχόμενη αλλαγή του Derek γινόμαστε μάρτυρες της ύστατης προσπάθειας για γενικότερη αλλαγή σε μια κοινωνία εμποτισμένη από το δηλητήριο του φασισμού. Το ακόμα χειρότερο είναι πως αυτή η πλύση εγκεφάλου ξεκινάει μέσα από την ίδια την οικογένεια (μια μικροκοινωνία και αυτή) και αυτό είναι όντως σοκαριστικό. Σε ένα από τα flashbacks της ταινίας, βλέπουμε τον Derek ως άβγαλτο νεαρό, με κασκέτο και φλώρικη εμφάνιση, να δέχεται τις συμβουλές της κεφαλής του τραπεζιού, ενός πατέρα που αποτελεί την αρχή του κακού. Τα πάντα πάνω στον νεαρό, από την στάση, μέχρι και το ντύσιμο υποδηλώνουν έναν πιτσιρικά που μερικά χρόνια αργότερα ο μουσκουλάτος πλέον Derek, με το ξυρισμένο κεφάλι και την σβάστικα στο στήθος, μπορεί να κυνηγούσε στον δρόμο και να πλάκωνε στο ξύλο για την πλάκα του. Και αυτό είναι τραγικά ειρωνικό.
Ο πρωταγωνιστής αποτελεί την υλοποιημένη φαντασίωση δεκάδων ακολούθων του, που βλέπουν στο πρόσωπό του έναν αρχηγό με κάτι αρχίδια ΝΑ σκοτώνοντας εν ψυχρό έναν μαύρο στην πιο ανατριχιαστική σκηνή της ταινίας. Disturbing ναι, σίγουρα. Όταν όμως έρθει η στιγμή που το ψεύτικο παραπέτασμα πέσει, μαζί του και οι όποιοι κώδικες τιμής και της πίστης σε έναν ανώτερο προορισμό, τότε το μόνο που μένει είναι η αλήθεια γυμνή, σκληρή και επίπονη (με διττή σημασία σαφέστατα). Και αυτό είναι ακόμα πιο disturbing. Ναι, σίγουρα.
Εκεί που η ταινία ουσιαστικά απογειώνεται, είναι η στιγμή που ο Derek έχει κάνει στροφή 180 μοιρών στα πολιτικά και κοινωνικά του πιστεύω, δίνοντας την καλύτερη πάσα για την προώθηση της υπόθεσης. Εμείς ως θεατές γινόμαστε μάρτυρες της παλαιότερης γενιάς, που έχοντας πλέον μάθει από τα λάθη του παρελθόντος της, προσπαθεί να γλυτώσει τα σύγχρονα τρυφερούδια από τα νύχια του νεοναζιστικού αρπακτικού. Βεβαίως κάτι τέτοιο δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση, καθώς εσύ ο ένας μπορεί να έχεις αλλάξει, αλλά στην τελική μπορεί ένα άτομο μόνο να φέρει την άνοιξη, σε μυαλά αποχαυνωμένα και μάτια κλειστά;
Παράλληλα με την υπόθεση, η σκηνοθεσία της ταινίας πατάει πάνω σε κλασσικά μοτίβα, με αναμνήσεις και πολλαπλά, επεξηγηματικά flashbacks να μοιράζονται σε διάρκεια με τον 'φυσικό' χρόνο του παρόντος. Ένα voice over που ξεκινάει από την αρχή με τον Danny, ακολουθεί το φιλμ σε όλη τη διάρκειά του. Υποτίθεται οτι ο Danny γράφει μια έκθεση (η οποία φέρει ως τίτλο...τον ίδιο τον τίτλο της ταινίας) που πρέπει να παραδώσει στον Διευθυντή του σχολείου, γεγονός που προσθέτει μια ενδιαφέρουσα σκηνοθετική πινελιά καθώς σκέψεις, λόγια και αποφάσεις για την ζωή του, αλλά και για τα όσα έχει ζήσει με τον αδελφό του, περιλαμβάνονται στην έκθεση του, την ίδια στιγμή που έρχονται ως βιωματικά γεγονότα στον ίδιο. Εξίσου ταιριαστό και έξυπνο εύρημα, βρίσκω την εναλλαγή από έγχρωμο σε ασπρόμαυρο φιλμ, οχι μόνο για να δηλωθεί η διαρκής μετάβαση από το παρόν, στο παρελθόν και τούμπαλιν, αλλά και για να τονιστεί η διαφοροποίηση του κεντρικού ήρωα. Ο αυταρχικός και μεθυσμένος από την εξουσία Derek του παρελθόντος, αποδίδεται με ασπρόμαυρους τόνους, μια ενδεχόμενη νύξη στον παρωπιδισμό που τον διακατέχει, όσον αφορά την δική του, μοναδική πραγματικότητα: αυτή του νεοναζισμού ως κοινά αποδεκτή ουσία ζωής. Από την άλλη ο μετανοημένος του εαυτός παρουσιάζεται με χρώμα, τονίζοντας ενδεχομένως την επιστροφή του στην ίδια την ζωή, αυτή των ευκαιριών, της ισότητας και την αλληλεγγύης. Της ζωής μετά...
Οι ερμηνείες εδώ έχουν τον πρώτο λόγο. Η καλύτερη ερμηνεία του Norton στην καριέρα του και τεράστια η αδικία που έχασε το Oscar από τον "Μονομάχο" Russell Crowe. Δεν έχω να πω πολλά, πέρα από το οτι είναι τόσο darn good να τον βλέπεις σε αυτή την ταινία. Μισητός, δολοφόνος, συγκινητικός, θύμα, θύτης ο Norton περνάει από κάθε πιθανή γκάμα συναισθηματικών αντιδράσεων και σε στέλνει με την φοβερή του προσήλωση στον ρόλο. Μακάρι να τον βλέπαμε και πάλι σε τόσο καλούς ρόλους. Πλάι του ο Furlong είναι όπως και στις περισσότερες ταινίες του, χαρισματικός και ήπιων τόνων. Έχει πιάσει το νόημα και η χημεία του με τον Norton είναι πρώτης κλάσης. Η Beverly D'Angelo στον ρόλο της μάνας που προσπαθεί να κρατήσει όπως όπως την οικογένειά της πριν καταστραφεί ολοκληρωτικά, είναι πειστική και αληθινή, ταιριάζοντας τέλεια στο γενικότερο πεσιμιστικό (αν και κάπως ελπιδοφόρο προς το τέλος) κλίμα της ταινίας. Αλλά όπως είπα και παραπάνω οι περισσότεροι χαρακτήρες, αποδίδουν πολύ καλά τους ρόλους τους, με αποτέλεσμα να έχουμε εξαιρετικές ερμηνείες από όλους σχεδόν. Παρόλα αυτά ο Norton είναι χωρίς σύγκριση, το αστέρι που λάμπει. Εάν ήταν κεράσι, θα ήταν ένα κατακόκκινο marachino ψηλά ψηλά σε αυτή την αντιναζιστική, αντιρατσιστική τούρτα.
Εάν δεν την έχετε ήδη δει, τι περιμένετε; Εξαιρετική ταινία, χωρίς πολλά πολλά. Τέλος.
Τι έμαθα από την ταινία: Κάτι που ήδη ήξερα βασικά, οτι ο Norton είναι τελικά μια Ιδέα, οτι ο ρατσισμός οδηγεί ή σε προσωπικό αδιέξοδο, ή στη φυλακή, ή στον θάνατο, και οτι καμιά φορά οι ρόλοι αντιστρέφονται και τότε πραγματικά δεν προλαβαίνεις να κάνεις τίποτα. Όπως έστρωσες, θα κοιμηθείς...
No trivia
Τίποτα και η tv σημερα, so τα λέμε και πάλι αύριο!
Kαλησπέρα. Δύσπεπετη ταινία, ωμή αλλά ρεαλιστική. Δεν τη θεωρώ αριστούργημα απλά μία πολύ καλή ταινία. Ο Νόρτον εξαιρετικός.
ΑπάντησηΔιαγραφήEdward Norton.. πφφφ!
ΑπάντησηΔιαγραφήΑνατριχιαστικός, λόγω ρόλου και φυσικά λόγω παρουσίας (δεν λέω ερμηνείας, δε μου αρέσει η λέξη). Θίγει κεντρικό κοινωνικό θέμα, αν και απωθημένο γιατί δε μας (τους) συμφέρει. Μας χαλάει το όνειρο..
Μας/τους το χαλάει συθέμελα...
ΑπάντησηΔιαγραφήΤαινιάρα. Όντως άγνωστος ο Tony Kaye (έχεις δει την φάτσα του στο imdb; Για πολλά γέλια!). Η σκηνή στο πεζοδρόμιο έχει μείνει βαθιά χαραγμένη στη μνήμη μου. Θα συμφωνήσω μαζί σου για την έξυπνη και απολύτως λειτουργική χρήση της έγχρωμης και ασπρόμαυρης φωτογραφίας όπου ουσιαστικά παίζει σημαντικό ρόλο στην αφήγηση της ιστορίας. Ο καλύτερος ρόλος του Νόρτον. Κρίμα που έχει σπαταλήσει το τεράστιο ταλέντο του σε πολλές άστοχες επιλογές.
ΑπάντησηΔιαγραφή4/5: Πολύ καλή