Ο Mr. Badii είναι ένας μεσήλικας Ιρανός ο οποίος σκοπεύει να βάλει τέλος στη ζωή του. Εμάς δε μας προσφέρεται καμία πληροφορία σχετικά με τους λόγους οι οποίοι τον έχουν οδηγήσει σε μια τέτοια απόφαση και στη τελική φαίνεται πως αυτό δεν είναι και το ζητούμενο, για τον ίδιο τον Kiarostami. O Badii όμως δεν ενδιαφέρεται απλά να αυτοκτονήσει, αλλά σε όλη τη διάρκεια της ταινίας αναζητά κάποιον ο οποίος θα δεχθεί την περίεργη πρότασή του. Ποια είναι αυτή; Θέλει κάποιον προκειμένου να τον...θάψει έπειτα από τον θάνατό του. Μάλιστα ο ίδιος φαίνεται πως έχει προνοήσει για τα πάντα, μιας που έχει ήδη σκάψει και τον τάφο του, σε ένα απομονωμένο, χωμάτινο δρομάκι, κάτω από μια κερασιά. Άρα το μόνο που λείπει είναι ένας τίνι τρόπο, προσωρινός νεκροθάφτης, ο οποίος θα κάνει τη δουλειά με το αζημίωτο βεβαίως βεβαίως. O Badii στο ταξίδι της αναζήτησής του, θα γνωρίσει τρία άτομα: έναν νεαρό, Κούρδο στρατιώτη, έναν Αφγανό κληρικό και έναν Τούρκο ταριχευτή. Αν και οι δυο πρώτοι θα αρνηθούν, για τους δικούς τους λόγους ο καθένας (θα δούμε παρακάτω γιατί) ο Τούρκος θα δεχθεί να τον βοηθήσει-κατά κάποιον τρόπο-προκειμένου να λάβει τα χρήματα τα οποία χρειάζεται, για τον άρρωστο γιο του. Ο ταριχευτής όμως έχει περισσότερα κοινά με τον Badii, από οτι θα μπορούσε ο πρωταγωνιστής μας να σκεφτεί. Και εδώ έγκειται και το μεγάλο ερώτημα: θα τολμήσει τελικά να αυτοκτονήσει ή κάτι θα τον σταματήσει;
O Abbas Kiarostami αποτελεί αναμφίβολα έναν από τους μεγαλύτερους σκηνοθέτες του σύγχρονου κινηματογράφου. Και δε το λέμε μόνο εμείς. Από τον Scorsese μέχρι και τον Godard, ο Kiarostami θεωρείται μέγας μάστορας του κινηματογράφου και ένας από τους σκηνοθέτες που έχει κάθε φορά κάτι να πει με τις ταινίες του. Μπορεί ως επί το πλείστον να κινείται σχεδόν πάντα, πάνω στα δικά του, κλασικά μονοπάτια, παρόλα αυτά καταφέρνει μέσα από τις δουλείες του να φέρνει πάντα μια πνοή παραδοσιακού Ιράν, παντρεμένου με μοντέρνες δινοουμενίστικες/φιλοσοφικές εκφάνσεις, που όμως διατηρούν την απλότητα και την καθαρότητα αυτού που θέλουν να πουν.
Μπόλικα τα βραβεία που έχει κερδίσει, με πολλές επίσης υποψηφιότητες στα ευρωπαϊκά βραβεία (κέρδισε μάλιστα και τον Χρυσό Φοίνικα για το "Taste of Cherry" το 1997 στο φεστιβάλ των Καννών) και διεθνή αναγνώριση που δεν έχει έρθει άδικα.
Οι ταινίες του Kiarostami χαρακτηρίζονται από έναν βαθύτατο σεβασμό αφενός για την παράδοση του Ιράν και αφετέρου για τον ρόλο της Φύσης μέσα στην καθημερινότητα των ανθρώπων. Τις περισσότερες φορές αυτή μένει αμέτοχη απέναντι στα πάθη και τα λάθη τους, συνεχίζοντας την αιώνια πορεία της και την ατάραχη ζωή της, μέσα σε έναν πεπερασμένο χρόνο. Παρόλα αυτά φροντίζει πάντα να εμπλέκει τους χαρακτήρες του μέσα στη φύση, και τούμπαλιν, μιας που έτσι και αλλιώς, με τον έναν ή με τον άλλο τρόπο, ο άνθρωπος εκπορεύεται από αυτήν.
Τις περισσότερες φορές οι χαρακτήρες του Kiarostami χαρακτηρίζονται από μια οικουμενικότητα, γι' αυτό και σχεδόν πάντα δεν έχουμε πολλές πληροφορίες γι' αυτούς, ακόμα και όταν κρατούν τους πρωταγωνιστικούς ρόλους. Ακριβώς δηλαδή όπως και με τη σημερινή μας ταινία.
Ο Mr. Badii είναι ένας απλός, καθημερινός άνθρωπος, για τον οποίο δε γνωρίζουμε τίποτα. Ούτε καν τον λόγο για τον οποίο θέλει να αυτοκτονήσει. Αυτό τον ανάγει αυτομάτως σε μια παγκόσμια φιγούρα, εκτός χρόνου, τόπου και εποχής, η οποία καλείται με τρόπο παραβολικό να μας αφηγηθεί μια ιστορία, για τη ζωή και τον θάνατο, το τοπικό και το οικουμενικό, το παραδοσιακό και το σύγχρονο. Όλα αυτά τα θέματα δηλαδή τα οποία πραγματεύεται ο Kiarostami σε κάθε του ταινία.
Εκτός όμως από τη σεναριακή δομή των ταινιών του, ο Kiarostami αποτελεί μια εξέχουσα καλλιτεχνική φιγούρα και χάρη στις κινηματογραφικές συμβάσεις τις οποίες φρόντισε να σπάσει, με τρόπο πρωτοποριακό και ρηξικέλευθο.
Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά γνωρίσματα των film του είναι οι σκηνές κατά τις οποίες οι ήρωές του βρίσκονται μέσα σε ένα αυτοκίνητο (κατά προτίμηση τζιπ, έτσι για να γίνεται η εισβολή της ανθρώπινης εξέλιξης στον παρθένο χώρο μιας Φύσης, ακόμα πιο απροκάλυπτη) το οποίο βρίσκεται εν κινήσει, και εμείς τους ακούμε να μιλάνε, χωρίς όμως να τους βλέπουμε. Αυτό αποτέλεσε από μόνο του, μια τεράστια αλλαγή στον τρόπο σκηνοθεσίας, καθώς κατά τα παλαιότερα χρόνια προκειμένου να δηλωθεί οτι ο ήρωας βρισκόταν κάπου μακριά (όπως ορίζεται το μακριά από το οπτικό μας πεδίο και στο πλαίσιο πάντα του σινεματικού καδραρίσματος) η φωνή του χαμήλωνε, προκειμένου να τονιστεί αυτή η έννοια της απόστασης. Ο Kiarostami αντιθέτως φρόντισε να κρατήσει τη φωνή του ήρωα σε κανονικά επίπεδα, φέρνοντας τη πρόζα του μπροστά στη κάμερα, καταφέρνοντας παράλληλα να αποδεσμεύει ιδανικά, την εικόνα από τον ήχο του. Εάν δει κανείς κι άλλες ταινίες του όπως π.χ το "The Wind Will Carry Us" (1999) θα προσέξει τις έντονες ομοιότητες στη σκηνοθετική μορφή.
Ένα ακόμη χαρακτηριστικό, που συναντάμε και στη "Γεύση του Κερασιού" είναι η off-screen δράση του ήρωα (τον ακούμε, αλλά δε τον βλέπουμε), καθώς και η εμμονή του Kiarostami με το βλέμμα. Αυτό αποτελεί τον βασικό κοινωνό των μηνυμάτων στις ταινίες του, και αν κάποιος κρατάει τα ηνία εδώ, αυτός είναι σίγουρα το βλέμμα.
"Το "Taste of Cherry" μπορεί να χαρακτηριστεί ως μια ακραία περίπτωση μινιμαλισμού" μάθαμε χθες στα σεμινάρια και φυσικά θα συμφωνήσω. Οχι για κανέναν άλλο λόγο, αλλά γιατί έτσι είναι. Με όπλα ένα τετράτροχο, έναν βασικό πρωταγωνιστή, τρεις 'περαστικούς' και μια κάμερα, η ταινία είναι βασανιστικά απλή, αλλά και ταυτόχρονο τόσο πολυεπίπεδη από πλευράς σεναρίου. Πολυεπίπεδη όσον αφορά το φιλοσοφικό θέμα της μεταθανάτιας ζωής, η οποία αποτελεί το ζητούμενο στη περίπτωση του Badii.
Αυτό που φαίνεται να απασχολεί τον ήρωα μας, είναι το 'μετά'. Δεν εξηγείται αλλιώς η ανάγκη του να βρει κάποιον να τον θάψει και οχι να αυτοκτονήσει για παράδειγμα στο σπίτι του και τέλος. Υπάρχει μια συγκεκριμένη ιεροτελεστία η οποία πρέπει να ακολουθηθεί γιατί...γιατί έτσι πρέπει. Όπως είπαμε και παραπάνω, δεν υπάρχουν εξηγήσεις σχετικά με τους λόγους που τον οδηγούν σε αυτή την απόφαση και αν θα έπρεπε να ρωτήσουμε τον Kiarostami γιατί το κάνει αυτό, μάλλον θα παίρναμε την ίδια απάντηση: "Μη με ρωτάτε γιατί θέλει να αυτοκτονήσει. Δε ξέρω. Αυτό που έχει σημασία είναι οτι η ιστορία μένει ανοιχτή, προκειμένου ο θεατής να δώσει τη δική του ερμηνεία", λέει σε μια συνέντευξή του και εμείς τον πιστεύουμε.
Το υπαρξιακό εν προκειμένω δεν έχει σημασία, οχι τουλάχιστον όση έχει η σωστή, ορθή πορεία την οποία θα ακολουθήσει ο Badii μετά την αυτοκτονία του. Και αν νομίζετε οτι αυτή πράξη αποτελεί κάτι το δεδομένο για μια χώρα της Ανατολής, ή κάτι το συνηθισμένο όπως-κάκιστα-το αποδεχόμαστε εμείς στη Δύση, τότε κάνετε λάθος. Για χώρες στις οποίες τα ήθη και οι παραδόσεις είναι τόσο βαθιά ριζωμένα στην καθημερινότητα, η ιδέα της αυτοκτονίας αποτελεί ξεκάθαρη ύβρη, την οποία ο Kiarostami θετικιστής και αισιόδοξος καθώς είναι, φροντίζει να εξαγνίσει μέσα από το τέλος της ταινίας του.
Τα τρία άτομα που περνούν από το αυτοκίνητο του ήρωα έχουν διαφορετική ηλικία (νέος-ώριμος-γέρος) και έχει και αυτό τη δική του σημασία, όπως επίσης και οι διαφορετικές τους εθνικότητες (τι είπαμε πριν για την οικουμενικότητα των ηρώων του;). Επίσης τη δική της σημασία έχει και ο χώρος στο οποία λαμβάνει χώρα η 'δράση'. Σκόνη, χώμα και μουντάδα αποτελούν τα χαρακτηριστικά του εργοταξιακού χώρου, ο οποίος για κάποιον αποτελεί την οργασμική συνέχιση της ζωής (για τους εργάτες προφανώς), ενώ για τον πρωταγωνιστή τον χώρο της ταφής του. Έντονες αντιθέσεις ζωής και θανάτου και πάλι στο προσκήνιο.
Η ζωή συνεχίζεται, είναι το μήνυμα που επαναλαμβάνεται διαρκώς μέσα στην ταινία, μέχρι και το ιδιαίτερο τέλος της, το οποίο μπορεί να προκαλέσει απορία. Ο Kiarostami επιλέγει να κλείσει την ταινία του με ένα θα λέγαμε, βιντεάκι από τα making-off της ταινίας, απλά για να μας δηλώσει ξεκάθαρα οτι αυτό που βλέπαμε, ήταν στην τελική μια ταινία, ένα προϊόν μυθοπλασίας. Λογικό αν σκεφτεί κανείς οτι το προκλητικό θέμα της αυτοκτονίας, δημιουργεί ισχυρό σοκ, ένα σοκ το οποίο ο σκηνοθέτης διαγράφει δείχνοντάς μας τον πρωταγωνιστή, Homaymoun Ershadi να κάνει το τσιγαράκι του περιμένοντας το γύρισμα της επόμενης σκηνής ή τον Kiarostami να φοράει τα μαύρα του γυαλιά (χαίρε Godard) και να βρίσκεται πίσω από την κάμερα δίνοντας οδηγίες. Μην αγχώνεστε, it's only a movie.
To ανανεωτικό cinema του Godard, συναντάει την παράδοση του Ιράν και σε αυτή τη ταινία του Kiarostami με τρόπο απλό, λιτό και...απέριττο. Ο άνθρωπος αποτελεί ένα ακόμη λιθαράκι μέσα στην ισορροπία και την αδιατάρακτη τάξη της Φύσης και ο ουμανιστικός χαρακτήρας του σκηνοθέτη είναι ευδιάκριτος σε όλη τη διάρκεια της ταινίας. Το "Taste of Cherry" είναι μια ταινία για τους σινεφιλ καθώς οι υπόλοιποι αναπόφευκτα θα βαρεθούν. Όσοι αγαπάτε αυτόν τον κινηματογράφο δείτε την και περιμένω σχολιάκια σας : )
ΤΟ ΤΑΙΝΙΑΚΙ ΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ
Invaders, by Clement Morin
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου