Pieta: Holy Mother

Aloha και πάλι!  Τετάρτη σήμερα και ήρθε η ώρα για την δεύτερη ταινία της εβδομάδας.  Αύριο μην ξεχνάτε, όσοι δεν έχετε δει το "Beasts of the Southern Wild", κυκλοφορεί στις ελληνικές αίθουσες, οπότε αν είστε λάτρεις του "μαγικού", ανεξάρτητου κινηματογράφου, απλά μην τη χάσετε.
Στα δικά μας τώρα, τον τελευταίο καιρό, όλο προσπαθώ να δω μερικές ακόμη ταινίες, προκειμένου να κλείσω επιτέλους τις blogoscar-ικές μου λίστες, αν και μεταξύ μας, μάλλον έχουν ήδη κλειδώσει.  Παρόλα αυτά, όλο και κάτι που μου έχει ξεφύγει βλέπω.  Χθες το βράδυ λοιπόν ήταν η ώρα του "Pieta", της νέας ταινίας του Kim Ki-duk, και συνεπώς επειδή την βρήκα αξιοπρεπή, είπα να την ανεβάσω και να σας την προτείνω.  Όσοι αγαπάτε τον ασιατικό κινηματογράφο και έχετε ήδη πλαστεί με τις καλοφτιαγμένες ταινίες εκδίκησης, μάλλον θα βρείτε το "Pieta" μια από τα ίδια, παρόλα αυτά κάτι που μπορείς να του ρίξεις μια ματιά, χωρίς να χάσεις τον χρόνο σου.  "Pieta" λοιπόν και βλέπουμε..,

O Lee-Kang do, είναι ένας περιθωριακός τύπος ο οποίος ζει ολομόναχος κάπου στην Νότια Κορέα.  Η καθημερινή του εργασία περιορίζεται στους ακρωτηριασμούς άτυχων εργατών, οι οποίοι αφού έχουν πάρει από τα αφεντικά του, δάνειο (η επιστροφή του οποίου έχει αυξηθεί μέσα στον ένα μόνο μήνα, επί 10), αδυνατούν να επιστρέψουν τα χρήματα, με αποτέλεσμα το τσιράκι των μεγάλων κεφαλιών, να τους πολτοποιεί πόδια και χέρια, προκειμένου στην τελική να εισπράξει το ποσό της ασφάλειας.
Μια μέρα θα κάνει την εμφάνισή της, μια μυστήρια γυναίκα η οποία θα γίνει σκιά του ήρωα, με την δικαιολογία οτι αποτελεί την από πάντα χαμένη, μητέρα του.  Ο Kang do, θα ζητήσει εξηγήσεις, χωρίς να λάβει και πολλές απαντήσεις, από την αναπάντεχη επιστροφή της μάνας.
Έχοντας πλέον στο πλευρό του την γυναίκα που κάποτε τον εγκατέλειψε, ο Kang do, θα βρει στο πρόσωπό της αυτό που πάντα του έλειπε: την πραγματική οικογένεια.  Τα πράγματα όμως δεν είναι και τόσο απλά, μιας που η όμορφη γυναίκα κρύβει ένα καλά κρυμμένο μυστικό το οποίο θα ανατρέψει τα πάντα.  Και πως δεν θα μπορούσε άλλωστε, από την στιγμή που βρισκόμαστε στην καρδιά του σύγχρονου, ασιατικού κινηματογράφου;  Και δη, σε αυτόν του Kim Ki-duk.

Την αλήθεια μας να την πούμε.  Όλοι οι μεγάλοι δημιουργοί βιώνουν κάποια στιγμή στην καριέρα τους μια πτωτική τάση, γεγονός που είναι σε έναν βαθμό λογικό και αποδεκτό.
Ο Kim Ki-duk, έπειτα από το πραγματικά εντυπωσιακό, κινηματογραφικό δείγμα των αρχών της περασμένης δεκαετίας, φάνηκε πως τα τελευταία χρόνια έχει αποδυναμωθεί αρκετά, τόσο σε επίπεδο σεναρίου, όσο και σε επίπεδο καθαρής σκηνοθεσίας.  Ταινίες όπως το "The Isle", το "Samaritan Girl" και κυρίως τα "Bad Guy" και "Spring, Summer, Fall, Winter...and Spring", αποτελούν αναμφίβολα την αφρόκρεμα αυτού του spiritual σκηνοθέτη εκ Νοτίου Κορέας.
Όπως ήταν φυσικό και ο duk, οδηγήθηκε σε ένα σχετικό, δημιουργικό βάλτωμα, με ταινίες, που δεν χαρακτηρίζονται τόσο από την ιδιαίτερη αισθητική του ματιά, ούτε και από την προφανή και διαρκή χρήση συμβόλων ή συμβολικών καταστάσεων.  Ο duk εξάλλου θα λέγαμε οτι αποτελεί μια περίπτωση σκηνοθέτη που αρέσκεται να διηγείται σχεδόν, τις ταινίες του στο κοινό, υπό την μορφή αλληγοριών και παραβολών, εμπλέκοντας τις περισσότερες φορές και πολλά θρησκευτικά ψήγματα.  Για παράδειγμα το "Spring...", είναι μια κατεξοχήν πνευματική ταινία, η οποία βρίθει σημειολογικών στοιχείων, βουδιστικών διδαχών και μιας φυσιολατρικής διάστασης, όλα τοποθετημένα αρμονικά μέσα στα προσεχτικά του κάδρα και την προσηλωμένη σκηνοθεσία.
Έχοντας λοιπόν δει αυτά, μπορώ από την μια πλευρά να αντιληφθώ το σούσουρο που προκάλεσε η "επιστροφή" του duk, με το "Pieta".  Από την άλλη βέβαια δεν μπορώ και να μην παραδεχτώ οτι η ταινία δεν αποτελεί και κάτι το οποίο δεν έχεις ξαναδεί.

Καταρχάς να ξεκαθαρίσουμε κάτι.  Το "Pieta" είναι όντως μια καλή και σκληρή ταινία, από αυτές που μας έχουν συνηθίσει δημιουργοί όπως ο duk και ο πιο αμείλικτος Chan-wook Parn.  Έχει όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά που καθιστούν μια ταινία εκδίκησης, σχεδόν σίγουρη, συνταγή επιτυχίας: δράμα, ωμή πραγματικότητα και μια διαρκή πάλη ανάμεσα στο καλό και στο κακό, γεγονός που στο "Pieta" παίρνει αυτομάτως μια διαφορετικά μορφή, αρκεί να αναλογιστεί κανείς τον λόγο για τον οποίο ο duk αποφασίζει να ονομάσει έτσι την ταινία του.
Καταρχάς είναι ένας σκηνοθέτης ο οποίος σχεδόν πάντα μαρτυρά τις διαθέσεις του, ήδη, από την επιλογή του τίτλου της ταινίας του.  Στην προκειμένη περίπτωση το Pieta, δεν είναι καθόλου τυχαίο, καθώς αυτομάτως μπαίνει στο παιχνίδι η έννοια του θρησκευτικού.
Ακόμα και αν κάποιος δεν την έχει δει, είναι αδύνατον να μην κάνει την σύνδεση ανάμεσα στον τίτλο της και το διάσημο γλυπτό του Michelangelo, το οποίο αναπαριστά την Παναγία, να κρατάει στην αγκαλιά της το σώμα του Χριστού, μετά από την Σταύρωση.  Ξεκάθαρος σε αυτό ο duk χρησιμοποιεί εξάλλου το ίδιο ακριβώς concept, και στην επίσημη αφίσα της ταινίας.  Έτσι λοιπόν από την στιγμή που αποφασίσεις να δεις το "Pieta", το κομμάτι της θρησκευτικότητας (και κυρίως αυτό του Χριστιανισμού) θα πρέπει να παίζει οχι στο πίσω μέρος του μυαλού σου, αλλά να πηγαίνει χέρι χέρι με κάθε σκηνή της.  Και η αλήθεια είναι πως σε αυτό ο duk, σε βοηθάει εξαιρετικά.
Σε πρώτη φάση, το γεγονός οτι ο duk δεν σου δίνει ένα σαφές background (ή καλύτερα δεν σου δίνει κανένα), των πρωταγωνιστών, αλλά προτιμά να στους γνωρίσει με τρόπο ξαφνικό, σαν να γίνεσαι μάρτυρας του τώρα, από ένα κάποιο σημείο της ζωής τους και μετά, καθιστά αυτομάτως το story, ως κάτι το παγκόσμιο, κάτι το οικουμενικό.  Στο "Oldboy", μαθαίνουμε σχεδόν τα πάντα για τον ήρωα, μέσα στο πρώτο τέταρτο.  Εδώ το μόνο που ξέρουμε είναι πως ο ήρωας είναι μόνος.  Τίποτα άλλο.  Το μόνο ίσως στοιχείο που μας δίνεται εσκεμμένα από τον σκηνοθέτη, και από το οποίο μπορούμε να βγάλουμε ένα κάποιο συμπέρασμα, είναι ένα γυναικείο σκίτσο (απρόσωπο κι αυτό), κολλημένο πάνω σε έναν στόχο, στον οποίο ο πρωταγωνιστής καρφώνει ένα μαχαίρι.  Για ποια πρόκειται;  Για κάποια ερωτική του απογοήτευση;  Για κάποια φίλη που τον πρόδωσε;  Για κάποια από τους οφειλέτες;  Η απάντηση δίνεται σύντομα, με την εμφάνιση της εξαφανισμένης μητέρας.  Η γυναίκα στο σκίτσο, είναι πιθανότατα, η πιο ουσιαστική, θηλυκή απουσία που μπορεί να υπάρξει στην ζωή ενός άνδρα: η μάνα.

Η συνύπαρξη σεξουαλικότητας, βίας και θρησκευτικότητας, είναι η Αγία Τριάδα του duk, η οποία κάνει την εμφάνισή της, σε πολλές από τις ταινίες του, με αποτέλεσμα η "Pieta" να μην αποτελεί εξαίρεση, ιδιαίτερα όταν δηλώνεται ως η επιστροφή του εξαιρετικού κάτα τα άλλα σκηνοθέτη, τσεπώνοντας μάλιστα φέτος και τον Χρυσό Λέοντα στο φεστιβάλ της Βενετίας.
Αν κάποιος αποφάσιζε παρόλα αυτά, να το προχωρήσει λίγο πιο μακριά το θέμα, τότε στο παραπάνω σκίτσο, δεν θα μπορούσε να μην σχολιάσει και το πληθωρικό στήθος της γυναίκας, το οποίο ταυτίζεται απόλυτα κατά την φροϋδική άποψη, με το Οιδιπόδειο το οποίο υποτίθεται πως κουβαλούν και πως τελικώς αποζητούν οι άνδρες σε όλη τους την ζωή.  Αν και προσωπικά αυτή η άποψη δεν με βρίσκει απόλυτα σύμφωνη, εντούτοις εδώ, δεν γίνεται να αποδεχτώ αυτό το prop που αποφάσισε να τοποθετήσει ο duk, ως κάτι το τυχαίο.  Το μεγάλο στήθος παραπέμπει αυτόματα στον θηλασμό, και κατ' επέκταση στον απογαλακτισμό (κυριολεκτικό και μεταφορικό), τον οποίο κάθε παιδί πρέπει να υποστεί, και το οποίο αποτελεί σύμφωνα με την φροϋδική ψυχολογία, την "αρχή του κακού".
Αν όλο αυτό το παιχνίδι του σκηνοθέτη έμενε μόνο στο σκίτσο, τότε ίσως και να μη μιλούσαμε για Οιδιπόδεια και μητρικό σεξουαλισμό, αλλά το γεγονός οτι το "Pieta" χαρακτηρίζεται από τον τίτλο του, μέχρι και το τέλος του από την παρουσία της μάνας (οχι μόνο αυτή του ήρωα, αλλά και άλλων), τότε γίνεται κατανοητό οτι το παιχνίδι της εκδίκησης, δεν πασάρεται στους θεατές αυτούσιο, αλλά μέσα στο περιβάλλον μιας "θρήσκας" αυτοθυσίας, μιας αντιφατικής σεξουαλικότητας, η οποία παραπέμπει επίσης στον τρόπο με τον οποίο έχει ερμηνευτεί το ίδιο το έργο του Michelangelo, καθώς και μιας, έτσι κι αλλιώς, καθαρτικής διαδικασίας η οποία απαρτίζεται με την σειρά της από τρία στάδια: αμάρτημα, τιμωρία, λύτρωση.

Η διαρκής επανεμφάνιση της ιδέας της μητέρας (γιατί πρόκειται περισσότερο περί ιδέας, μιας που ο duk μας καλεί και πάλι να ακούσουμε την παραβολή του), και το γεγονός οτι ο ήρωάς μας μεγάλωσε χωρίς την παρουσία της και άρα χωρίς το αναγκαίο Οιδιπόδειο, λειτουργούν ιδανικά στο πλαίσιο της εκδίκησης, προκειμένου ακόμα και αν δεν έχουμε απτά στοιχεία για τις ζωές των εμπλεκομένων, να καταλάβουμε εντούτοις τι(τους) συμβαίνει.  Η μοναδική ένσταση που ενδεχομένως έχω, αφορά κυρίως τον τρόπο προώθησης και διαφήμισης της ταινίας, η οποία μπορεί να απαρτίζεται από πολλά και ενδιαφέροντα κομμάτια, αφενός όμως είναι μια ταινία που ο υποψιασμένος θεατής έχει αντιληφθεί, λίγο πολύ, από την αρχή και αφετέρου, χρειάζεται την δική σου συμμετοχή, και το ανοιχτό σου μυαλό, προκειμένου να συνδυάσεις τα στοιχεία που σου δίνονται, και να αντιληφθείς την πραγματική της αξία εκεί που υπάρχει: οχι στην έννοια της ταινίας εκδίκησης, αλλά στην-σε ένα βαθμό-επιστροφή του duk στις κλασικές του θεματικές, εκείνες που αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της ανθρώπινης ύπαρξης και πνεύματος.
Η σκηνοθεσία του σίγουρα δεν χαρακτηρίζεται από την αίγλη των περασμένων του μεγαλείων, περιορίζεται όμως και από τις τοποθεσίες των γυρισμάτων.  Εντούτοις υπάρχουν πλάνα που χαρακτηρίζονται από έναν ωμό λυρισμό, καθώς και πολλά κοντινά των πρωταγωνιστών, παραπέμποντας σχεδόν στην αρχέγονη πάστα του κινηματογράφου, τότε που οι βουβές ταινίες έπρεπε να αλληλεπιδρούν με το κοινό, και να το γεμίζουν συναίσθημα, αποκλειστικά και μόνο μέσω της εξωτερίκευσης του λόγου και των συμπαρομαρτούντων του, στα πρόσωπα των ηρώων.
Το "Pieta" είναι μια καλή ταινία, σίγουρα οχι τόσο σπουδαία όσο οι βραβεύσεις και οι συζητήσεις που έχει προκαλέσει.  Μια ταινία που παρόλα αυτά, αξίζει να της ρίξεις μια ματιά.

Τι έμαθα από την ταινία: Οτι το τέλος της είναι μεγαλειώδες, οτι υπάρχει μια σκηνή στην οποία η Θεία Κοινωνία παίρνει σάρκα και οστά (εντελώς όμως) και οτι "τραβάω λοιπόν, σε όλα μια κόκκινη γραμμή".


No trivia