Η Elena (Nadezhda Markina) είναι μια γυναίκα στα 50 της (μπορεί και στα 60 της), η οποία ζει μαζί με τον σύζυγό της Vladimir (Andrey Smirnov), σε ένα πολυτελές, αστικό σπίτι κάπου στη Μόσχα. Οι δυο τους προέρχονται από τελείως διαφορετικά, κοινωνικά backgrounds, καθώς από τη μια πλευρά η Elena είναι μια ταπεινή γυναίκα του προλεταριάτου, η οποία γνωρίστηκε με τον Vladimir μόλις δέκα χρόνια πριν, εργαζόμενη ως νοσοκόμα (τότε δηλαδή που μια κακή περιτονίτιδα τον ένωσε μαζί της) ενώ εκείνος ένας ευκατάστατος άνδρας της τρίτης ηλικίας, με μια διόλου ευκαταφρόνητη περιουσία.
Παρά το γεγονός οτι μένουν κάτω από την ίδια στέγη ως ζευγάρι, εντούτοις η σχέση τους φαίνεται να χαρακτηρίζεται περισσότερο ως μια συμφωνία, παρά ως ουσιαστική αγάπη, μιας που η ψυχρότητα και η απουσία συναισθήματος ανάμεσά τους είναι έκδηλη. Πέρα από την καθαρά διαπροσωπική τους σχέση, τόσο η Elena, όσο και ο Vladimir έχουν παιδιά από προηγούμενους γάμους, τα οποία δε τα λες και ακριβώς το καμάρι των γονιών τους. Η Katerina (Elena Lyadova) είναι η απόμακρη και υλίστρια κόρη του Vladimir, η οποία αναλώνεται σε ναρκωτικά, αλκοόλ και σεξ, ζώντας με τα χρήματα που της στέλνει ο πατέρας της, ενώ ο Sergey (Aleksey Rozin) είναι ο γιος της Elena, ένας τεμπελχανάς με μια κακορίζικη οικογένεια, με την οποία ζει κάπου στα πρώην σοβιετικά προάστια, μέσα στην απόλυτη κατάντια, εκεί που οι ελπίδες για μια καλύτερη ζωή είναι χαμένες από καιρό.
Όταν ο Vladimir μπει εσπευσμένα στο νοσοκομείο έπειτα από ένα καρδιακό επεισόδιο, η απρόσμενη επανένωση με την κόρη του, θα βάλει σε σκέψεις την Elena σχετικά με το που θα καταλήξει η περιουσία του (σε περίπτωση θανάτου), μιας που επιθυμεί διακαώς να βοηθήσει την οικογένεια του γιου της, και συγκεκριμένα των εγγονό της, προκειμένου να του προσφέρει ένα ασφαλές, κολεγιακό μέλλον, μακριά από τον μονόδρομο του στρατού. Όταν τελικά ο Vladimir αποφασίσει να αφήσει την περιουσία στην κόρη του, η υπάκουη Elena θα πρέπει να πάρει μια πολύ σημαντική απόφαση...
Τρίτη μεγάλου μήκους ταινία του Ρώσου σκηνοθέτη Andrei Zvyagitsev, ο οποίος έχει θεωρηθεί ο πιο αυθεντικός και ταιριαστός συνεχιστής της Ταρκοφσκικής κληρονομιάς, ιδιαίτερα μετά την πρώτη του ταινία, "The Return" η οποία σάρωσε στο φεστιβάλ της Βενετίας και έδρεψε της δάφνες των απανταχού κριτικών.
Με οξυδερκή ματιά και αλληγορικές εικόνες, ο Zvyagitsev έχει καταφέρει να αποτελέσει έναν από τους πιο σεβαστούς, 'ξένους'΄σκηνοθέτες της γενιάς του και παρά το γεγονός οτι το "Elena" αποτελεί την τρίτη, μόλις, ταινία του.
Έπειτα από το εντυπωσιακό του ντεμπούτο με την Επιστροφή, η οποία πραγματεύεται το ταξίδι δυο αδελφών μαζί με τον απλησίαστο και ξένο στην ουσία, πατέρα τους (μια ωδή στο cinema του Tarkovsky, από τη σκηνοθεσία και το story, μέχρι το στήσιμο των ηρώων, τη χρωματική παλέτα, το μινιμαλιστικό καδράρισμα κι ένα σωρό άλλα), καθώς και το "The Banishment" του 2007, το οποίο οι περισσότεροι χαρακτήρισαν ως στραβοπάτημα, οι Zvyagitsev φαίνεται να επέστρεψε και πάλι δυναμικά με το "Elena", μια ταινία που λειτουργεί ως απογυμνωμένος από κάθε πολυπλοκότητα και πολυεπίπεδου νοήματος, κοινωνικοπολιτικός σχολιασμός πάνω στη σύγχρονη Ρωσία και τους ανθρώπους της, τα πράγματα που μπορεί κάποιος να κάνει στο όνομα της πραγματικής του οικογένειας, και στο πως τελικά τόσο οι πλούσιοι, όσο και οι φτωχοί αποτελούν έρμαια της ίδιας ακριβώς μοίρας.
Η ταινία ξεκινά με ένα πλάνο από τον εξωτερικό χώρο του σπιτιού (και συγκεκριμένα έξω από την μπαλκονόπορτα) μέσα από το οποίο δίνεται χρόνος στη νέα μέρα να πάρει τη θέση της, δια του ανατέλλοντος ηλίου. Την ίδια στιγμή το αρχικό νετάρισμα μια σειράς από κλαδιών ενός δέντρου, περνάει σιγά σιγά σε φλουτάρισμα, μόνο για να καλωσορίσει η κάμερα τον ερχομό ενός πουλιού, και στη συνέχεια να περάσει στο εσωτερικό του σπιτιού.
Το πρώτο πλάνο μπορεί να διαρκεί και τρία λεπτά, πράγμα που είναι έτσι κι αλλιώς πολύ για τα δεδομένα μιας σύγχρονης ταινίας, και δίνει αμέσως το στίγμα του film που πρόκειται να παρακολουθήσουμε: ο σκηνοθέτης θα πάρει τον χρόνο του με τις καταστάσεις, θα αφήσει την ιστορία να ξεδιπλωθεί μόνη της και τους ήρωες να κινηθούν μέσα σε ένα κατά τα άλλα φυσικό τους περιβάλλον. Όταν λίγο αργότερα κάνουν και την εμφάνισή τους τέσσερα κενά, άδεια πλάνα που απλώς μας δίνουν την αίσθηση του χώρου (ενός χώρου γεμάτου, αλλά άδειου από την ανθρώπινη παρουσία, κενού) τότε ο Zvyagitsev ενισχύει ακόμα περισσότερο την ιδέα της ταινίας του περί ουσιαστικής κενότητας των ανθρώπων, ανεξαρτήτου κοινωνικής προέλευσης και χρήματος, όπως θα δούμε στη συνέχεια.
O μεγάλος Yasujiro Ozu, χρησιμοποιούσε συχνά στις ταινίες του αυτό που λέμε "άδεια πλάνα" τα οποία ήταν τίνι τρόπω περιγραφικά, καθώς έδιναν μόνο μια αίσθηση χώρου (κάποιες φορές και χρόνου) παρουσιάζοντας παράθυρα από σπίτια, δρόμους, τον ουρανό κ.λ.π, χτίζοντας στην ουσία με τρόπο σύντομο ένα σκηνικό. Στη προκειμένη περίπτωση τα κενά πλάνα του Zvyagitsev μάλλον στοχεύουν στο να ξεκαθαρίσουν από την αρχή το τι πρόκειται να δούμε και η αλήθεια είναι πως μέσα σε πέντε λεπτά σου έχει ήδη πει τα πάντα.
Η υπόθεση της ταινίας δεν λειτουργεί ως κάτι το πρωτότυπο και πρωτοποριακό, καθώς το πιθανότερο είναι πως όλοι μας-λίγο, πολύ- έχουμε δει αρκετές ακόμα ταινίες που θέτουν στο τραπέζι το ζήτημα των ταξικών διαφορών και του κοινωνικού/πολιτικού περιβάλλοντος που τις καθορίζει. Παρόλα αυτά ο Zvyagitsev δεν έχει σκοπό ούτε να δημιουργήσει ένα υπερφίαλο δράμα, χαμένο μέσα στην βαρβάτη δραματικότητά του, ούτε και να προσφέρει διδακτισμό προτείνοντας λύσεις και έναν από μηχανής Θεό για να σώσει την κατάσταση. Το μόνο που κάνει είναι να παρουσιάσει με τρόπο ρεαλιστικό (χωρίς να ασκεί την παραμικρή κριτική) έναν κόσμο ο οποίος βαυκαλίζεται μέσα στις ταπεινές του στάχτες, μη μπορώντας να προχωρήσει παραπέρα. Ακόμα και όταν η βιτρίνα υπονοεί άλλα.
Δεν είναι τυχαίο πως πολλές από της λήψεις του γίνονται είτε με την παρουσία τζαμιού, είτε με την πρωταγωνίστριά του να αντικατοπτρίζεται σε καθρέφτες, γεγονός που ίσως και να παραπέμπει σε εκείνο το βαθύτερο, το σκοτεινό μας εγώ (όπως λέει και ο Stephen) που κρύβουμε μέσα μας.
Ο Zvyagitsev είναι πραγματικός μάστορας στη δημιουργία ατμόσφαιρας και ξέρει να χειρίζεται την κάμερά του με πραγματική πυγμή, φέρνοντας τους ήρωες του μπροστά στις αναπόφευκτες αποφάσεις που πρέπει να πάρουν, τα πράγματα που πρέπει να ρισκάρουν και την ένοχη συνείδηση με την οποία θα πρέπει να ζήσουν.
Το "Elena" είναι μια ταινία σχεδόν ντοστογιεφσικής αισθητικής με το θέμα του αναπόφευκτου και της κοινωνικής επίπτωσης να είναι πράγματα χειροπιαστά εδώ. Η ηρωίδα είναι μια γυναίκα που αγαπάει τον γιο της (ποια μάνα δεν αγαπάει τα παιδιά της;) και θέλει να προσφέρει στην οικογένειά του, από τη στιγμή μάλιστα που και ο ίδιος δεν κάνει τίποτε για αυτή, πέρα από το γκαστρώνει τη γυναίκα του ξανά και ξανά. Χωρίς να έχει λόγο απέναντί του, η Elena δέχεται παθητικά τον ρόλο της μητέρας και της γιαγίας, ενισχύοντας τους οικονομικά όποτε το απαιτούν οι περιστάσεις-δηλαδή συνέχεια.
Ακόμα και ο τρόπος με τον οποίο επισκέπτεται η πρωταγωνίστρια το σπίτι του γιου της είναι συγκλονιστικός, καθώς αποτελεί στην ουσία μια κάθοδο στο παρελθόν της, μια επιστροφή στις ρίζες της, από τις οποίες και δε μπορεί να αποκοπεί τελικά ποτέ. Η έντονη μάλιστα αντίθεση του πολιτισμένου τοπίου του κέντρου της Μόσχας, με τα Ιστορικά απομεινάρια ενός ταλαιπωρημένου παρελθόντος, κάνουν ακόμα πιο κατανοητό τον λόγο για τον οποίο η Elena υπακούει τυφλά τη συνείδησή της: γιατί έχει ενοχές. Ενοχές που μένει σε ένα άνετο σπίτι μαζί με τον πλούσιο απόμακρο σύζυγο, ενοχές που ο σύζυγος δε δέχεται να βοηθήσει οικονομικά τον γιο της, ενοχές που εκείνη ξέφυγε από την κατάντια, ενώ το παιδί της οχι. Κι όμως, αυτό ακριβώς το ενοχικό σύνδρομο είναι που τελικά θα ακυρώσει την ίδια την ύπαρξη της Elena, περιορίζοντάς την και πάλι στον πρότερο ρόλο της: αυτόν την μηχανικής νοικοκυράς και την οικογένεια του γιου της, στο 'καρκινικό κύτταρο' που ήταν πάντα.
Οι ερμηνείες είναι πολύ καλές, με την Markina να κλέβει την παράσταση εύκολα, ενώ η σκηνοθεσία του Zvyagitsev είναι και πάλι εξαιρετική, προβάλλοντας μέσα από αυτοί τα πολλαπλά του θέματα (οικογένεια, σύγχρονη κοινωνία, ενοχές, αγάπη, θάνατος...). Παράλληλα η μουσική επένδυση από τον Philip Glass ("The Hours", "The Illusionist", "The Truman Show") δίνει το απαραίτητο νεύρο μέσα από τις σχεδόν noir νότες της, προκαλώντας ανησυχία και ταραχή.
Το "Εlena" είναι μια ταινία για τους fan αυτού του είδους, καθώς οι υπόλοιποι είναι σχεδόν σίγουρο πως θα βαρεθείτε και δε θα βρείτε και τίποτα το ενδιαφέρον να σας περιμένει. Για όλους τους υπόλοιπους όμως είναι ένα δυνατό, μικρό ταινιάκι που αξίζει να προσέξετε.
No trailer, f*cking spoilers!
No trivia
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου